Boya Terimleri

Aderans

Boyanın yüzeyde tutunma kabiliyetidir. Kaliteli dış cephe boyalarında, ıslak koşullara rağmen kuru boya filminin yüzeye tutunması, ıslak tutunma olarak adlandırılır.

Airless/Havasız Püskürtme

Basınçlı hava kullanmadan, boyanın tabanca yardımıyla püskürtülmesidir.

Akrilik

Yüksek performanslı akrilik esaslı boyalarda kullanılan sentetik bir polimerdir. Akrilik reçineler, boyanın kimyasallara, ışık haslığına ve renk dayanımına sahip olmasını sağlar.

Akrilik Esaslı Boya

Akrilik esaslı boyalar, aqua ortamında polimerik maddenin sabit dispersiyonuyla üretilir. Sentetik emülsiyon polimerizasyonu ile de yapılabilir.

Akrilik Reçine

Akrilik reçineler, renk ve parlaklık dayanıklılığı, alkali ve oksidasyon dayanıklılığı, sertlik, yapışma ve bağlama sağlamlığı gibi özellikleriyle kaplama formüllerinde tercih edilir.

Alevlenme Noktası

Bir maddenin buharlarının açık alevle alevlenebileceği sıcaklık derecesidir.

Alkali Dayanıklılığı

Boya filmlerinin deterjan, sabun, amonyak gibi bazik maddelere karşı sabunlaşma ve aşınma direncidir.

Alkidler

İç ve dış ahşap boyalarında kullanılan reçinelerdir.

Ani Paslanma

Yüzey hazırlama işlemi sonrasında çelik yüzeylerde oluşan ince paslanma.

Antikorozif Boyalar

Metalik korozyondan korumak için geliştirilmiş astar ve boyalar.

Asit Dayanıklılığı

Boya ve vernik filmlerinin asitlere karşı gösterdiği dirençtir.

Badana

Badana, iç mekan duvarlarının boyanması için kullanılan bir tür boya malzemesidir. Genellikle kireç ve suyun karıştırılmasıyla elde edilir. Ancak yıkamaya karşı dayanıklı değildir ve sık sık yenilenmesi gerekebilir.

Bağlayıcı

Bağlayıcı, boya pigmentlerinin bir arada tutulmasını ve yüzeye tutunmasını sağlayan önemli bir bileşendir. Bağlayıcı türü ve miktarı, boya performansını -yıkanabilirlik, sertlik, yapışma ve renk haslığı- belirleyen en önemli faktördür. Yüksek performanslı akrilik esaslı boyaların üretiminde, akrilik reçineler gibi kaliteli bağlayıcılar tercih edilir.

Balık gözü

Balık gözü, boya uygulaması sonrasında yüzeyde oluşan, küçük birikintiler veya kabarcıklar şeklinde görülen bir yüzey bozukluğudur.

Beyaz pas

Beyaz pas, çinko kaplı yüzeylerde beyazdan koyu griye kadar değişen renklerde oluşan korozyon ürünleridir. Metal yüzeylerin korunması için özel antikorozif boyalar kullanılabilir.

Beyazlama

Beyazlama, özellikle dış cephe boyalarında güneş ışığına maruz kalmanın etkisiyle oluşan renk solması ve matlaşmadır. Uygun kaliteli boyalar kullanılarak bu etki minimize edilebilir.

Boya

Boya, bir yüzeyi renklendirmek, dekoratif amaçlarla kullanmak veya korumak için kullanılan bir malzemedir. Boyalar, farklı malzemeler, renkler ve özelliklerde olabilir. En iyi sonucu almak için uygun yüzey hazırlığı ve uygun kaliteli boyaların seçimi önemlidir.

Boya hatası

Boya tatbikatı veya kuruması sırasında oluşan hatalar, sonuçta olumsuz etkiler yaratabilir. Boya hatası örnekleri arasında kabarcık oluşumu, balık gözü, çatlamalar, renk farklılıkları vb. yer alır. Doğru uygulama tekniklerinin ve uygun boyaların kullanımı, bu hataların minimize edilmesine yardımcı olabilir.

Cross-cut

Çapraz kesim testi, boya filminin yüzeyine çapraz kesitler açılarak yapışma kontrolü yapılmasını sağlar.

Çatlama

Boya filminin kuru yüzeyinde zamanla meydana gelen yırtılmalar.

Çiğlenme Noktası/Dew point

Havadaki nemin katı yüzeylerde yoğunlaşacağı sıcaklık derecesidir.

Çizilme direnci

Boya filminin çizilmelere karşı dayanıklılığı.

Daldırma/Dipping

Parçanın sıvı boya içinde daldırılarak kaplanması yöntemidir.

Darbe testi

Boya ve benzeri malzemelerin elastikiyet ve yapışmasını kontrol etmek için belli ağırlıktaki bilyenin belirli mesafeden düşürülerek, oluşan çatlama ve kalkmaların kontrol edildiği bir testtir.

Dayanıklılık

Boyanın kötü hava koşulları ve diğer yıpratıcı çevresel etkilere karşı dayanma derecesidir. Koruyucu özellikleri sayesinde yüzeyi bozulmalardan korurken, dekoratif özellikleri sayesinde etkileyici görüntüsünün kalıcılığını sağlar.

Dispersiyon/Süspansiyon

Katı partiküllerin sıvı içinde homojen bir şekilde dağılması işlemidir.

Elastikiyet

Boya, sıcaklık değişimleri gibi faktörlere rağmen genişleme ve daralma yeteneğine sahip olabilir. Bu elastikiyet, boyanın görünümünde zarar veya değişiklik olmadan bu hareketleri gerçekleştirebilir. Elastikiyet, boyanın dayanıklılığı için önemlidir ve akrilik bağlayıcılar gibi bazı bileşenler, elastikiyetleriyle öne çıkarlar.

Elektrostatik

Yüksek gerilim kullanılarak atomizasyonun gerçekleştirildiği veya atomize edilmiş partiküllerin elektrik yüklendiği ve manyetik alan aracılığıyla topraklanmış bir parça üzerine çekildiği bir boyama işlemi.

Emprenye

Çok düşük viskoziteli bir sıvının, bir katı yüzeyin içine nüfuz etmesi ve kapiller boşlukları ve gözenekleri doldurarak kendinden sonraki uygulamaya iyi bir aderans sağlaması ve yüzeyin mukavemetini artırmasıdır.

Emülsiyon

Bir emülgatör aracılığıyla bir sıvı kimyasal maddenin başka bir sıvı kimyasal madde içinde homojen olarak dağıtılması işlemidir.

Enamel

Genellikle yüksek parlaklıkta ancak mat ve düşük parlaklık derecelerinde de olabilen son kat boya türüdür. Düzgün bir yüzey oluşturma yeteneği ile karakterize edilir.

Film Oluşumu

Boyanın sürekli bir kuru film tabakası oluşturma kabiliyetidir. Bu süreç, su veya solventlerin buharlaşması ve bağlayıcı bileşenlerin birleşmesi sonucu gerçekleşir. Sürekli kuru film, suyu iterek oluşur.

Flash off

Fırından önce atmosferde belirli bir süre bekletilerek film tabakasındaki uçucu bileşenlerin bir kısmının uçurulması işlemidir.

Flash off astar

Kürleme yapılmadan üzerine son kat atılarak birlikte kürleme işlemine bırakılan fırın astarıdır. Yaş üzerine yaş boya olarak atılabilir.

Flokülasyon

Kaplayıcı malzemelerdeki pigmentlerin kısım kısım birleşerek orijinal boyutlarından daha büyük topaklar halinde bulunmasıdır.

Galvaniz Yüzeyler

Galvaniz yüzeyler, çinko veya çinko alaşımları ile kaplanmış çelik yüzeylerdir.

Genleştirici

Pigmentlerin boşluklarını doldurup genleştiren ve titanyum dioksitten daha ucuz içeriklerdir. Genleştirici pigmentler, olmazsa olmaz bir bileşendir. Kaolen, kalsit ve silika gibi yaygın kullanılan bazı genleştiriciler bulunmaktadır.

Hacim Katıları

Hacim katları, pigment ve bağlayıcının hacmi toplamının toplam hacme bölümüdür. Yüzde (%) olarak ifade edilir. Yüksek hacim katları daha kalın kuru film tabakası, ileri örtücülük ve yüksek dayanıklılık sağlar.

Hadde Pulu (Kabuğu)

Çeliğe ısı muamelesi veya sıcak haddeleme esnasında oluşan yoğun oksit tabakasıdır.

Hava Kurumalı Boya

Bir yüzey üzerine tatbik edilen filmlerin normal atmosferik şartlarda kuruyarak herhangi bir dış etkene maruz kalmadan kurumasıdır. Hava oksijeni ile kimyasal bağlar teşekkül ederek veya çözücü ve incelticinin buharlaşması ile kuru film tabakası oluşabilir.

Havasız Spreyleme (Püskürtme)

Yüksek basınçla bir delikten kuvvet uygulanarak boyanın atomizasyonu prosesidir. Özellikle boya önceden ısıtıldığında solventlerin buharlaşması ile yol alması sağlanır.

Hızlandırıcı

Normal reaksiyon hızına tesir ederek onu erken başlatan veya daha hızlı götüren herhangi bir madde.

Isı Dayanıklılığı

Boya ve verniklerin belirli derecelerde ısıya maruz kalmaları halinde elastikiyet ve renklerinin muhafazasıdır.

İğne Delikçikleri

Boya filminde rutubet veya çözücü kaynamasından dolayı meydana gelen iğne başına benzeyen küçük deliklerdir.

İnceltici

İnceltici ve bağlayıcı bir arada kullanılarak boyanın nakil vasıtasını oluştururlar. Su, akrilik esaslı boyalarda kullanılan bir incelticidir. Boya kurudukça buharlaşarak düzgün boya uygulamasına olanak sağlar. Yağlı boyaların incelticileri ise turpentin veya alkol (ispirto) olabilir.

Kabarma

Boyanın yüzeyinde kubbe şeklindeki oyuklar veya formasyonlar oluşmasına neden olan bir durumdur. Bu genellikle ısı veya nem sebebiyle meydana gelir. Ayrıca, solvent tamamen uçmadan önce yüzeyi kuruyan boya filminde solventin hapsolması sonucunda da oluşabilir.

Kanama

Alttaki rengi genellikle düzensiz bir şekilde üste çıkarma halidir. Bu durum, üzerine açık renkli boya veya renksiz vernik atıldığı zaman meydana gelir. Bu durum genellikle kusma olarak adlandırılır.

Kaplama

Bir malzeme veya yüzey üzerindeki toplam koruyucu ve dekoratif tabakadır. Boyama işlemi sırasında kaplama uygulanır.

Katalizör

Kimyasal reaksiyonun hızını arttıran bir madde veya varlıktır. Bazı durumlarda, katalizör emilmeden ve yeniden oluşmadan fonksiyon gösterir. Diğer durumlarda ise reaksiyona hiç girmemiş gibi görünür ve yüzey karakterlerinin etkisiyle fonksiyon gösterir. Negatif katalizör ise (inhibitör) kimyasal reaksiyonu yavaşlatır.

Kırılganlık

Boyanın mekanik olarak uzatıldığında veya bıçak kenarı ile derinlemesine çizildiğinde çatlaması veya küçük parçacıklar halinde ufalanmasıdır.

Kıvam (Viskozite)

Boyanın akmaya karşı direncidir. Yüksek kıvamlı boya yavaş akar; az kıvamlı boya ise çabuk akar. Komponent, bir bileşiktir.

Konik mandrel

Elastikiyet ölçmek için konik bükme ile bir araçtır.

Korozyon

Metallerin çevreleri ile reaksiyonları sonucu meydana gelen elektrokimyasal degradasyondur. En yaygın örneği paslanmadır.

Krater

Boyanın yüzeyinde hava kabarcığının patlaması sonucu oluşan bir volkan ağzı görünümüdür.

Kum püskürtme

Pasın temizlenmesi için kumun yüzeye püskürtülmesi işlemidir.

Kuru kat

Tabanca ile atım sırasında tetiği tam çekmeyerek az boya atılması sonucu parçacıkların kuru tanecikler halinde atılmasıdır.

Küf

Nemli iklimlerde sıkça karşılaşılan bir problemdir. Kimyasal sebeplerden kaynaklanır.

Mikron

Bir milimetrenin 1/1000 değerindeki ölçü birimidir.

Oksidasyon

Metallerin oksijenle reaksiyon vermesi sonucu metal oksitlerinin meydana gelmesidir.

Oksidasyon ile kuruma

Kuruma esnasında havanın oksijenini alarak kimyasal bağların oluşmasıdır.

Opasite

Boyanın yüzeyi örtme ve opaklık özelliğidir. Pigmentler, opasite ve diğer özellikler üzerinde etkiye sahiptir.

Örtücülük

Boyanın yüzeyi veya önceden uygulanan boyayı ve lekeleri kapatma kabiliyetidir. Örtücülük, boyanın pigmentleri ile sağlanır.

Pas

Malzemelerin korozyon sonucu oluşan görünür ürünleri. Demir-çelik malzemelerde, korozyon ürünleri genellikle hidratize demir oksitleridir.

Pigment

Boyanın rengini, opaklığını, katılığını, dayanıklılığını ve korozyona dayanıklılığını geliştiren, dağılmış, çözünmeyen doğal veya sentetik parçacıklardır. Beyaz veya renkli pigmentler ve genleştiriciler içerir. Pigmentler ve boyalar arasındaki fark, genellikle çözünürlük temelinde incelenir.

Pigment yüzmesi

Kötü ıslanmadan veya özgül ağırlıkları çok farklı pigmentlerin kullanılmasından dolayı yüzeyde bir kısmının ayrılarak yüzmesi ve esas renkten değişik renk vermesidir.

Plastikleştirici madde

Kırılgan boyaları elastik hale getirmek için film kürlenmesine rağmen ilave edilen maddelerdir.

Polimerizasyon

Reaktif yapıdaki çifte bağlar içeren aynı veya farklı monomerlerin ısı, ışık veya katalizörler yardımıyla oluşturdukları farklı yapılardaki kimyasal bileşiklerin işlemidir. Yalnızca bir cins monomerden oluşmuş polimer yapı HOMOPOLİMER, farklı cins monomerlerden oluşmuş yapı ise KOPOLİMER adı verilir.

Portakal kabuğu görünümü: Boyalarda iyi yayılmamadan dolayı meydana gelen görünümdür. Yüksek viskozite, uygunsuz basınç veya çözücü kullanımı sebepleri arasındadır.

PVA(Polivinil Asetat)

Vinil asetat ve bir katalizörün polimerizasyonu sonucu türetilen renksiz,termoplastik,suda çözünebilir,reçinemsi yüksek polimerdir. Genellikle, düşük kaliteli su-bazlı kaplamalarda akrilik esaslı boya bağlayıcı olarak kullanılır. Bunun yanında yapıştırıcılar,tekstil,empregnasyon alanlarında da kullanılan bir reçinedir.

PVC(Pigment Hacim Konsantrasyonu)

Pigment hacminin,kaplamadaki toplam uçucu olmayan maddelere(örn.,pigment ve bağlayıcı) oranı. Bu oran genellikle yüzde(%) olarak ifade edilir.

Reçine

(1) Doğal veya sentetik şeffaf ve eriyen ürünlerin büyük bir bölümüne verilen ad. Farklı renklerde bulunabilirler. Yüksek molekül ağırlığına sahip sentetik reçineler polimer olarak etki ederler. (2) Belirsiz veya çok büyük molekül ağırlığı olan,strese maruz kaldığında akışkanlık kazanan,yumuşama ve erime aralığı bulunan ve konkoidal kırılan katı,yarı katı,sahte(psödomer) katılardır. (3) Genellikle bu terim kaplama ve plastiklerde temel materyal olan her hangi bir polimerin yerine kullanılır.

Renk Dayanımı

Boyanın orijinal rengini koruma ve solmaya karşı dayanma yeteneğidir.

Sarkma

Dik yüzeylerde aşağı akmadır.

Semigloss

Yarı parlak

Sertleştirici/Hardener

Çift komponentli boyalarda reaksiyonun başlaması ve tamamlanabilmesi için kullanılan kimyasal maddelerdir.

Sertlik

Bir boya veya benzeri filmin bir standart ile mukayese edebilen sertlik değeridir. Ölçümü için birçok metot ve alet kullanılabilir.

Sherardize yüzeyler

Bir tank içerisinde çeliğin çinko tozuyla birlikte ısıtılması ve böylece çinko buharının, yüzeyde çinko-demir alaşımı oluşturması esasına dayanan teknikle kaplanmış yüzeylerdir.

Silikon açılması

Boya yüzeyinde iç bükey delikçiklerin meydana gelmesi.

Solma

Işık veya sıcaklığa maruz kalan boyanın renginin açılması.

Soyulma

Boyanın şeritler veya yapraklar halinde yüzeyden ayrılması. Tabakalar halinde kalkmaya benzer olarak aderans kaybı sonucu oluşur.

Stabilite

Özelliklerini değiştirmeden dayanabilme, kararlılık.

Su direnci

Su dayanıklılığı, bir yüzey kaplama tabakasının su geçirmeme özelliği.

Sütlenme

Filmin kuruması ile birlikte ortaya çıkan matlaşma. Hızlı solvent buharlaşması, rutubet ihtiva etmesi veya karışmayan reçinelerin varlığından doğan, film tabakasına parlaklık ve şeffaflık kaybı veren durumdur.

Süzme

Filtreden geçirme işlemi.

Tabakalar halinde kalkma

Boyanın yüzeyden parçalar halinde ayrılması, aderans veya elastikiyet kaybından kaynaklanabilir.

Taşıyıcı

Boyanın içinde pigmentin dağıldığı sıvı kısım. Bağlayıcı ve tinerin birleşiminden oluşur.

Tebeşirlenme

Boya film yüzeyinde, hava koşullarının bozucu etkilerinin bağlayıcı ortamını ayırarak neden olduğu kolay ufalanabilir toz oluşumudur. Pigment seçimi, konsantrasyonu ve bağlayıcı ortamının seçimi de etkili olabilir.

Termoplastik

Isı ile yumuşayıp soğuduktan sonra sertleşen ve tekrar ısıtıldığında yumuşayan malzemelere denir.

Termosetting

Kürlendikten sonra ısı ile yumuşamayan malzemelere denir.

Titanyum dioksit (TiO2)

Boyalar, plastikler ve kauçuklarda esas pigment olarak kullanılan yüksek opaklıkta, açık beyaz renkte pigmenttir. Mineral ilmenit veya doğal titanyum dioksit madeninden elde edilir.

Toz kuruma

Boya, astar veya vernik filminin üzerine konacak tozların yapışmayacağı kuruma derecesidir.

Tozlanma (Çiçeklenme)

Yüzey kaplamalarının taş, tuğla, sıva veya harç üzerinde beyaz, çözünebilir tuzların birikerek kabuklanmasıdır. Nemin harç veya komşu çimentonun içinden sızan tuz veya serbest alkaliler bu probleme yol açarlar.

Tufal

Yeni üretilmiş metal üzerinde oluşan metal özelliğini kaybetmiş tabakalar ve pullardır.

Tuzlu su testi

Metal boyalarının paslanmaya karşı dirençlerini ölçmek için yapılan deneydir. %3 veya %5’lik sofra tuzu çözeltisi belirli saatler boyunca püskürtülür.

Uygulama viskozitesi

Boya ve benzeri maddelerin tatbik edilecek aletin özelliklerine göre tiner ile inceltilerek sarkma, akma, kabarcıklanma veya boyar madde (pigment) yüzmesi yapmadan kullanılabilecekleri ve iyi bir yayılma verebilecekleri akışkanlık derecesidir.

Viskozite

Sıvıların akmaya karşı gösterdiği dirençtir.

VOC (Uçucu Organik İçerik)

Standard test sonuçları altında buharlaşan karbon bileşikleri. Esas olarak,su hariç bütün boya solventleri UOC dir. Hükümet,olası çevre ve sağlık etkilerine karşı, boyada bulunan uçucu organiklerin miktarını kısıtlamayı belirleyebilir.

Yaş üstüne yaş

Bir kat kurumadan, kendini çeker çekmez ikinci katın tatbiki.

Yayılma/Flow

Herhangi bir metotla tatbik edilen kaplayıcı malzemenin tatbik izlerini kaybederek alt yüzeyin şeklini alması, düzgün hale gelmesidir.

Yıkanabilirlik

Zarar vermeden kuru boya filmi yüzeyinden kirin kaldırılmasına olanak verecek yıkama şekli işimizi kolaylaştırır. Yayılma Kaplamanın, fırça izleri gözükmeksizin düzgün boya filmi oluşturma kabiliyeti. Çok kaliteli akrilik esaslı boya boyaların süper yayılma kabiliyeti vardır.

Yoğunluk

Boyanın bir litresinin kilogram cinsinden miktarı.

Zımparalama

Yüzeyin aşındırıcı malzeme ile istenilen kalitedeki pürüzlülüğe getirilmesi.